Schouwen:                                       

Brouwershaven:
De geschiedenis van Brouwershaven is nauw verbonden met de zee. Door de bouw van de haven aan de noordzijde van Schouwen, werd Dordrecht, een belangrijke stapelplaats in de Middeleeuwen, beter en sneller bereikbaar. Handel in bier en wijn werden een belangrijke inkomstenbron. Vroeger, toen er nog geen of weinig bier in Zeeland gebrouwen werd, brachten de Hollandse brouwers hun bier over zee naar Brouwershaven om het vandaar door heel Zeeland  te vervoeren. Hieraan heeft de stad haar eerste welvaart te danken.
De stad heeft hier echter niet zijn naam aan te danken, deze werd vermoedelijk ontleend aan de voornaam Brouwer, mogelijk een belangrijk inwoner in die tijd.

In een akte uit 1318 lezen we voor het eerst over Brouwershaven, een dorp, gesticht op het eiland Schouwen door toedoen van Floris V, Graaf van Holland en Zeeland. In het jaar 1461 was Brouwershaven nog een dorp of parochie staande op een dijk, maar in een akte uit 1477 wordt Brouwershaven genoemd onder de Zeeuwse steden. In 1582 gaf Prins Willem I toestemming om de stad te bewallen, maar het duurde nog tot 1589 voordat het werk begon, uiteindelijk kreeg Brouwershaven in 1590 het gedaante van een stad.

Toen de bierhandel om zijn retour raakte, vergoede de haring- en visvangst rijkelijk dit verlies. Vele kooplieden uit Holland kwamen hier hun haring inkopen.
Ook de handel in zout (noodzakelijk voor het kaken van haring) en meekrap (de wortel van de meekrapplant was de grondstof voor een eeuwenlang toegepaste rode kleurstof) speelden een grote rol.

Ondertussen troffen ook enige rampen de stad. Bij een verschrikkelijke brand in 1545 werden wel 300 huizen verwoest. In één jaar tijd heeft de pest er eens 1400 slachtoffers gemaakt en in 1575 werd de plaats, door 300 soldaten die daar in bezetting lagen, zonder slag of stoot aan de Spanjaarden overgeleverd. Door de watersnood in 1682 heeft de stad ook erg geleden, een poort, bruggen, huizen en schuren stortten in en de nieuwe vruchtbare polders overstroomden en waren lange tijd niet meer bruikbaar.

De "tegenwoordige staat van Zeeland" vermeld in 1753 over Brouwershaven; de stad telt 306 huizen, waaronder een brouwerij, 41 schuren en enige tuinen. Het aantal ingezetenen wordt op omtrent 1000 begroot. De voornaamste handel bestond toen uit de landbouw, mee-rederij en visvaart.

De economische bloei kende ups en downs, maar in 1870 toen begonnen werd met het graven van de Nieuwe Waterweg, waardoor Brouwershaven niet meer diende als doorvoerhaven, keerde het tij. Door de bouw van de Deltawerken, waarbij de Grevelingen een meer wordt, gaat er voor Brouwershaven een nieuwe fase van start, het wordt een centrum voor watersport en recreatie.
                                                                                      

Belangrijke gebouwen zijn verder het Stadhuis, sterk uitgebreid in 1599, op de zolder bevinden zich nog de gevangenishokken uit die tijd. De St. Nicolaaskerk, gewijd aan Sint Nicolaas, de schutspatroon van de zeelieden, hiervan is de bouw begonnen omstreeks 1293, het middenschip dateert uit 1300, de zijbeuken uit 1400 en het koor uit het eind van de 15e eeuw. De kerk is diverse malen gerestaureerd, de laatste keer van 1991 tot 1994. Het orgel werd al in 1557 in de kerk geplaatst. Het werd gebouwd door de orgelbouwers Hendrik en Nicolaas Niehoff.  In 1943 voerden de bezetters de klokken weg, maar gelukkig werden deze teruggevonden in een gezonken schip in het IJsselmeer en in 1946 weer teruggehangen in de toren. In en rond de kerk liggen vele oude grafzerken.

                                                             


Het Stadhuis en oude grafstenen in de St. Nicolaaskerk
foto's N. Slager

Brouwershaven is de geboorteplaats van Jacob Cats 1577-1660. Op de markt staat een standbeeld van hem, gemaakt door Philippe Parmentier uit Gent en onthuld in 1829.

Aan de haven bij het marktplein staat de stadswaag daterend uit het einde van de 16e eeuw, vernieuwd in 1648 en gerestaureerd in 1819. In het waaggebouw zorgde de waagmeester voor het afwegen van de waren onder uitreiking van zogenaamde weegbriefjes, ook vond daar de accijnsheffing (belasting) plaats. Aan de zware balken hingen grote balansen.
                                                                                                                                                        
Brijdorpe
Verkort ook Briepe genoemd, was een vrij uitgestrekte ambachtsheerlijkheid, die ooit een van de zes delen van Schouwen geweest is. Vroeger heeft zij ook een dorp gehad dat geenszins van de kleinste geweest schijnt te zijn, omdat Graaf Floris V hetzelve tot koopstad wilde maken. Van het dorp zijn in 1753 slechts het kerkhof en enige geringe overblijfsels over.

Standbeeld van Jacob Cats
foto N. Slager

Burgh
De naam werd ontleend aan een karolische burg, een imposant verdedigingswerk tegen de Noormannen dat dateert uit het eind van de 9e eeuw. Het dorp werd gebouwd aan de rand van deze burg. Burgh en het naastgelegen Haamstede zijn bijna aan elkaar vastgegroeid maar toch blijven het twee aparte dorpen.

Haamstede
Het grootste dorp van de westhoek. Vermoedelijk ontstaan in de 12e eeuw. Haam of heem betekent woning en stede betekent plaats, de naam betekent dus woonplaats. De bekendste inwoner was Witte van Haamstede, bastaardzoon van graaf Floris V. Het slot herinnert nog aan het verblijf van de edelen in deze plaats. Bij Nieuw Haamstede staat de rood-witte vuurtoren gebouwd tussen 1837 en 1840 en bekend van het bankbiljet van 250 gulden, de rode kleur en witte spiraal zijn pas in 1937 aangebracht, om de toren beter zichtbaar te maken voor de vliegtuigen van het nabijgelegen vliegveld.

          Vuurtoren Haamstede
          foto N. Slager

Elkerzee
Volgens de Tegenwoordige staat van Zeeland uit 1753, is Elkerzee een dorp,  grenzende ten zuiden aan Ellemeet, met een kerk en predikant.
Onder Elkerzee behoorde ook het gehucht Scharendijke, waarbij den Rempart ligt, waar de stedelingen van Zierikzee zomers het vermaak van het zeestrand namen.

Kerkwerve
Kerkwerve igt in de vroegere gemeente Middenschouwen in het midden van Schouwen Duiveland. Het is een van de oudste kerkelijke parcochies. De stichting vond waarschijnlijk plaats omstreeks 1200 als dochter van de kerk van Zierikzee. Na het beleg van Zierikzee in 1575 werd de kerk verwoest en nadien slechts gedeeltelijk hersteld. In 1899 werd de oude kerk afgebroken en op haar plaats de tegenwoordige kerk gebouwd. In 1625 kreeg Kerkwerve (met Nieuwerkerke) een eigen predikant. De watersnood van 1953 veroorzaakte ook hier veel schade.

Klaaskinderkerke
Was ooit een kleine ambachtsheerlijkheid naast Looperskapelle, vroeger heeft hier ook een dorp met een kerk gestaan. Onder hetzelfde behoorde ook het gehucht Den Osse. Klaaskinderkerke had samen met Brijdorpe dezelfde schepenen.

Looperskapelle
Had vroeger ook een dorp, ten noordoosten van Elkerzee gelegen, waar (in 1753) slechts weinige huizen, met het kerkhof en een gedeelte van de Kapelle, van over zijn.

Zierikzee
Centrumplaats van Schouwen, vermoedelijk ontstaan in de 10e eeuw. Het kreeg stadsrechten in 1200. De grootste bloeiperiode was in de 14e en 15e eeuw. Zierikzee hoorde tot de belangrijkste steden van Holland en Zeeland. Aan de talrijke monumenten is ook nu nog de middeleeuwse welvaart terug te zien. Koopvaardij, visserij, handel en landbouw zorgden eeuwenlang voor groei en bloei.
 

Home